De afgelopen dagen verschenen er grote verhalen in de pers. Fanatieke vogelaars zouden er alles aan gelegen zijn om hard werkende vrijwilligers letterlijk de pas af te snijden bij de aanleg van een fietsroute door de bossen van Opsterland en Smallingerland.

Wat is er nou precies gebeurd en waarom is er, volgens Willem Bil van Menork, een mountainbike route dwars door de bossen van Opsterland en Smallingerland aangelegd in strijd met wettelijke spelregels?

Met dit nieuwsbericht zal ik precies uit de doeken doen welke de bemoeienis is van Willem Bil, bestuurslid van Menork doch in dezen vertegenwoordigd als vogelwachter en onderzoeker ter plaatse, met de aanleg van een Mountainbikeroute in de Opsterlandse- en Smallingerlandse bossen.
Wie de moeite neemt om dit verhaal even goed door te lezen, komt tot de ontdekking dat er totaal geen sprake is van excessen en allerminst van bedreigingen aan wie dan ook.
Wat er wel aan de hand is, is dat de betrokken mensen natuurwaarden over het hoofd hebben gezien en juridisch de zaken niet goed voor elkaar hebben.
Wat moet een Vogelwachter met een beetje bezieling voor zijn werk in dat geval dan doen?
Voorlopig wordt geadviseerd om dat in gezamenlijkheid te bepalen.

Lippenhuizen, 25 februari 2015, Willem Bil.

 

Vers pad
Het is woensdag 18 februari wanneer we door een bezorgde natuurliefhebber uit Terwispel worden ingelicht. Hij constateerde dat er een vers pad was aangelegd pal onder een nestboom door van een buizerd in het Haenebuursterbos onder Tijnje. Hij vroeg zich terecht af in hoeverre dat geoorloofd was. Temeer omdat hij zich zorgen maakte over het feit dat juist de wat geïsoleerd liggende bosjes als het Hanebuurtbos, een toevluchtsoord zijn voor onder andere rustende reeën en voor (roof)vogels om er in alle rust te broeden. De bosjes zijn weinig in trek bij de toerist omdat ze nauwelijks voorzien zijn van paden en er zich door de jaren een spontane onderbegroeiing heeft ontwikkeld. De ecologische waarde van dit soort ‘vergeten’ bosjes is dan vaak ook vele malen groter dan de eigenaar/beheerder zelf beseft.

 

Vogelwachter
Omdat ik als Vogelwachter te boek sta, is het mijn maatschappelijk plicht om te kijken wat er aan de hand is. Ter plekke aangekomen blijkt inderdaad dat er een vers pad is aangelegd door het Haenebuursterbos en zo waar pal onder een (bewoond) nest van een buizerd door. En dat lieten de buizerds weten ook want bij mijn komst ‘miauwt’ het ouderpaar volop. Omdat mij bekend is dat er wat verderop in het bos ook een havik zijn horst heeft, loop ik de nieuwe route langs om te kijken of wellicht ook dit nest in beeld komt. Alsof de nesten opzettelijk waren opgezocht bij het uitstippelen van de route: ook hier gaat het pad op nog geen 10 meter afstand aan voorbij..

 

Overleg terreineigenaar
Reden voor mij om ter plekke contact op te nemen met de eigenaar/beheerder van het bos, te weten Staatsbosbeheer. Daarbij de vraag gesteld in hoeverre bekend is dat het pad onder nesten door gaat en in hoeverre hier de benodigde ontheffingen op grond van de Flora en Faunawet voor zijn verleend.
Voorts ook de vraag gesteld of er voor de aanleg van het pad een aanlegvergunning aan Staatsbosbeheer is verleend. Want het ter plaatse geldende bestemmingsplan schrijft voor dat voor het vergraven en verleggen van onverharde paden een aanlegvergunning (tegenwoordig heet dat Omgevingsvergunning) nodig is. De boswachter geeft aan dat er geen aanlegvergunning is aangevraagd. De route werd in goed overleg met de ATB uitgezet en daarbij zijn helaas de aanwezige roofvogelnesten over het hoofd gezien. Er werd vooraf geen flora en fauna-inventarisatie gedaan op grond waarvan het gekozen tracé kan worden gerechtvaardigd en op grond waarvan inzichtelijk is welke rust- en nestplaatsen van vogels, zoogdieren of reptielen zich in het bos bevinden noch de aanwezigheid van eventuele kwetsbare vegetatie.

 

Reparatie
De boswachter erkende dat het beter was geweest om (samen) vooraf wat beter te oriënteren op de nesten e.d. maar ziet – nu het pad er immers toch al ligt – graag een spoedige reparatie.
Daarop zijn we samen op donderdagmiddag (19 februari) naar het bos geweest en zijn de nestplekken aangewezen. De boswachter erkende meteen dat er sprake was van onevenredige verstoring en zou er zodoende de zorg voor dragen om, in overleg met de ATB mensen, de route deels af te sluiten dan wel te verleggen. Dat is op vrijdag gebeurd en nadien ben ik daar ook keurig over ingelicht.
Deze aanpak is niet de ultieme oplossing voor de structurele aanleg van het pad maar draagt vooreerst wel bij aan een relatieve rust bij de (gevonden) nesten in kwestie.

 

Juridische status van de route door Opsterland en Smallingerland
Het spreekt in mijn rol als vogelwachter voor zich dat ik na deze incidenten verder ging informeren naar de (juridische) status van het nieuwe fietspad. In eerste instantie is dat op vrijdag 20 februari bij de gemeente Opsterland. Op basis van zowel het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied 2014 van de gemeente als ook op basis van het oude plan Landelijk gebied uit 1991, is er mijns inziens een aanlegvergunning nodig voor een fietspad dwars door het bos. In de loop van de vrijdagmiddag laat een medewerker van de gemeente weten dat er geen aanlegvergunning door de gemeente is verleend maar dat hij geluiden had gehoord dat die aanvraag in de loop van de komende week (week 9) alsnog zal worden gedaan. Dat gehoord hebbende, liet ik weten dat er dus sprake zou zijn van een illegaal pad omdat er dus nog geen vergunning was verleend en de aanvraag nog gedaan moest worden. Daarbij merkte ik ook op dat wanneer er tijdens het op stapel staande weekend (de werkzaamheden aan de paden gebeuren naar verluidt in het weekend door vrijwilligers van ATB) weer nesten worden verstoord dat extra bij de gemeente aangerekend mag worden. Want het is nu immers ook denkbaar dat de gemeente de ATB vraagt om de werkzaamheden op te schorten zo lang de vergunning niet is afgegeven.  Ik heb daarbij gewezen op de reeds geconstateerde verstoringen en het broedseizoen dat voor bijvoorbeeld roofvogels en reigers al volop is begonnen.
Maar daarbij ook met klem aangegeven dat de vrijwilligers van ATB in mijn beleving volledig te goeder trouw handelen. Zij mogen er van uitgaan dat de terreineigenaren, deels verenigd in de Bosgroep, de zaken goed hebben geregeld alvorens zij toestemming kregen om het pad aan te leggen zoals het wordt aangelegd. De ambtenaar in kwestie liet daarop weten dat hij diezelfde middag nog zou nagaan hoe het beste te handelen, noteerde mijn mobiele telefoonnummer en zou dat dan later nog melden.
Er volgde die vrijdag echter geen bericht meer.

 

Bosgroep
Diezelfde vrijdag heb ik ook informatie gevraagd bij de Bosgroep Noordoost. Zij zijn verantwoordelijk voor de gang van zaken in de particuliere bossen waar het traject grotendeels doorheen is gesitueerd.
Helaas is mij van de Bosgroep bekend dat men het met de Flora en Fauna over het algemeen niet te nauw neemt. De wettelijke spelregels worden bij de uitvoering van talrijke werken in de bossen als te beklemmend ervaren en staan een lucratieve exploitatie te veel in de weg.
Desalniettemin had ik in mijn beleving een goed gesprek met iemand van de Bosgroep. Ik vroeg naar een kopie van de aanlegvergunning van het ATB pad  (van de gemeente moest ik nog bericht afwachten) en – voor mij nog veel belangrijker – om inzage in de onderliggende Flora en Faunarapportages. Want  – en als dat al ergens bekend moet zijn is dat wel bij de Bosgroep die juist daarom ook een FSC houtkeurmerk mag dragen – bij dit soort ruimtelijke ingrepen is het nodig dat er vooraf een gedegen inventarisatie wordt gedaan naar de aanwezigheid van nesten, rust- en schuilplaatsen van vogels, zoogdieren en reptielen en de mogelijke aanwezigheid van kwetsbare vegetatie. Eerst op basis van deze rapportages kan een tracé worden uitgestippeld en indien nodig de benodigde ontheffingen worden aangevraagd voor het passeren van nesten.
De betreffende medewerker van de Bosgroep zou diezelfde vrijdag nog contact opnemen met de verantwoordelijk persoon (die zich op dat moment ergens in Duitsland zou ophouden, ergens bij een houtveiling) en er alles aan doen om diezelfde dag terug te bellen en mij te informeren over het hoe en wat. Er werd die middag inderdaad nog teruggebeld. Echter niet met inhoudelijke informatie maar om nog es goed te horen wie ik precies was, en van welke organisatie en waarom ik die informatie wilde.
Dat heb ik nog eens vriendelijk uitgelegd en was blij te horen dat men uiteindelijk terug zou bellen om op de inhoudelijk gevraagde informatie terug te komen. Ook van hieruit bleef het echter daarna stil..

 

Fanatieke vogelaars..
Het is zaterdagmiddag (21 februari) dat ik op de hoogte wordt gebracht van schrikbarend nieuws dat op de website van de Leeuwarder Courant was verschenen. Daar stond zo waar gemeld dat “fanatieke vogelaars vrijwilligers van de ATB hadden bedreigd dat als ze weer de bossen in zouden gaan er iets zou gebeuren…”
Hoe is dit in godsnaam mogelijk maar ik kon ook totaal (nog) geen link vinden met de informatie die ik de dagen ervoor had ingewonnen. In elk geval heb ik, noch andere mensen van mijn stichting, met vrijwilligers in het bos van doen gehad, laat staan hen op deze manier vermanend toespreken.
Zoals ik nadrukkelijk ook al aan de gemeente had gemeld, deze mensen treft geen enkele blaam zij handelen in mijn beleving volledig te goeder trouw.
Maar waarom mij afschilderen als fanatieke vogelaar als je louter vraagt om informatie bij gemeente en bosgroep? Dit bericht was voor mij een heel groot raadsel en tegelijk ook pijnlijk omdat het neigt naar demagogie. Of waren er elders op de  route confrontaties met vogelaars?

 

Opluchting
Op zondagmiddag 22 februari krijg ik gelukkig een stukje duidelijkheid over wat zich heeft afgespeeld. Althans voor een deel, want het blijft natuurlijk een raadsel waarom mensen dit zo willen opdikken en andere groeperingen willen afschilderen als fanatieke lui die bedreigingen uiten.
In de loop van die zondagmiddag belt mij namelijk een journalist van de Leeuwarder Courant die er na wat speurwerk achter was gekomen dat de bedreigingen afkomstig zouden zijn van een Vogelaar uit Lippenhuizen. En ook nu eerst werd duidelijk dat de gemeente naar aanleiding van ons gesprek op vrijdagmiddag contact had opgenomen met de ATB mensen en hen had verteld dat er op hun wordt gelet! Dat er nesten worden verstoord en dat hen dat extra zou worden aangerekend!
Hoe is het inderdaad mogelijk! De gemeente die dus contact opneemt met de ATB en hen verteld dat er een vogelwachter op de loer ligt..
Het is in mijn beleving zeer bedenkelijk dat de gemeente zo de eigen inwoners tegen elkaar uitspeelt en al helemaal op basis van een gesprek waarbij is geopperd dat:
– er klaarblijkelijk geen omgevingsvergunning is verleend;
– dat deze alsnog zal worden aangevraagd (..);
– de gemeente mij terug zal bellen over hoe verder (en dat niet doet);
– de vrijwilligers van ATB te goeder trouw zijn.
Het is, hoe dan ook, een opluchting dat mij nu de gelegenheid werd geboden om het verhaal te doen zoals het is. Nog los van hoe het uiteindelijk zal worden verwoord.
In de Leeuwarder Courant van maandag 23 februari verschijnt daarop een uitgebreid stuk met daarbij dus nu ook met een weergave van mijn relaas.
Lees artikel: LC-230215

 

Vage omschrijving in oud bestemmingsplan
Op maandag word ik weer gebeld door een journalist van de Leeuwarder Courant. Hij heeft zich verdiept in de zaak en ondertussen ook een reactie van de verantwoordelijke wethouder van de gemeente. Eigenlijk vreemd want ikzelf werd nog steeds niet teruggebeld door diezelfde gemeente.
De wethouder had zich op het standpunt gesteld dat er geen Omgevingsvergunning nodig is. Dankzij een beroepsprocedure (met toegekende schorsende werking) tegen het in 2014 vastgestelde bestemmingsplan Buitengebied (waarin onomwonden staat dat voor de aanleg van een mountainbikepad een vergunning nodig is) is dit bestemmingsplan voorlopig buiten werking. Daarom moet nu worden teruggevallen op het oude bestemmingsplan Landelijk Gebied waar weliswaar ook een Aanlegvergunningstelsel geregeld is, echter zodanig dat de tekst voor meerdere uitleg vatbaar is.
Ik heb aan de journalist verteld dat ik op de hoogte was van deze feiten. In het van toepassing zijnde bestemmingsplan “Landelijk Gebied-1991” staat letterlijk dat voor “het vergraven en verplaatsen van onverharde wegen/paden” door de bossen een aanlegvergunning nodig is. En dat is precies wat er gebeurd in de bossen. De gemeente legt deze omschrijving echter zo uit dat voor het verplaatsen van een bestaand pad een vergunning nodig is en voor een compleet nieuw pad niet! Wie het nog snapt..?
Blijft overeind de definitie voor vergraven en de optie dat er toch hier en daar paden enigszins worden verlegd door het aanleggen van een lus o.i.d..
Het nu verschuilen achter een vage omschrijving in een oud plan, vind ik niet getuigen van behoorlijk bestuur. Maar en dat is in essentie voor de aanwezigheid en verstoring van nesten en schuilplaatsen van dieren veel belangrijker: er ontbreken klaarblijkelijk ook actuele rapportages op basis waarvan het gekozen  tracé kan worden gerechtvaardigd en op basis waarvan benodigde ontheffingen zijn verleend voor het passeren van die plekken. Bij dit soort ingrijpende ruimtelijke projecten moet vooraf een rapportage worden gedaan en eigenlijk weet niemand dat beter dan de Bosgroep die voor een groot deel van de route door de particuliere bossen verantwoordelijk is voor de gang van zaken.
De journalist wil na ons gesprek nog contact opnemen met de Bosgroep en wil op basis van alle aanvullende informatie opnieuw publiceren.
Op maandagmiddag heb ik naar aanleiding van het standpunt van de gemeente in de pers weer contact opgenomen met de gemeente. De gewezen ambtenaar erkent ook dat de omschrijving aan duidelijkheid te wensen overlaat en juist mede daarom is bij de vaststelling van een nieuw bestemmingsplan ook expliciet aangegeven dat er bij de aanleg van een mountainbikepad een Omgevingsvergunning nodig is. “Een afdoende toetsingskader op basis van het oude plan ontbreekt”.

 

Toch écht illegaal
In de Leeuwarder Courant van dinsdag 24 februari (lees: LC-240215) volgt opnieuw een groot stuk over de gang van zaken. Nu begint voor mij steeds duidelijker te worden dat het pad, ondanks dat de kop van het artikel anders doet vermoeden, toch écht illegaal is aangelegd. Vooral de reactie van de Bosgroep bevestigt dat.
Jammer genoeg is er met de persoon in kwestie al de nodige ervaring, die aan de buitenwacht stelselmatig doet voorkomen dat er bij de activiteiten in het bos altijd wordt gelet op flora en fauna en dat er overleg is met alle betrokken instanties en er dienaangaande nooit wat aan de hand is. Nota bene verklaart deze persoon dat er constructief overleg is geweest met Geaflecht over de aanleg van het tracé. De werkelijkheid is dat niemand van deze Natuurvereniging uit Gorredijk  zich heeft bemoeid met het gekozen tracé en dat (juridisch) feitelijk ook helemaal niet kunnen! Daarvoor moet de initiatiefnemer zelf een deskundig ecoloog inhuren die een gedegen rapportage maakt van de natuurlijke waarden langs het beoogde tracé. Uitsluitend op basis van deze rapportage kunnen de effecten voor de langs het beoogde tracé inzichtelijk worden gemaakt en er worden nagegaan welke wettelijke stappen gezet moeten worden om nesten en rustplaatsen en/of kwestbare vegetatie te ontzien. Dat is dus heel andere (wettelijke) koek dan de Bosgroep hier wil doen geloven. En wat te zeggen van “als blijkt dat we de route vanwege een nest moeten omleggen, dan kan dat heel gemakkelijk”. .. Dat betekent dus dat we die vrijwilligers eerst maar rustig hun gang laten gaan en vervolgens, als er onverhoopt toch een nest bleek te zijn, het pad maar weer omleggen (zoals bijvoorbeeld in het Haenebuursterbos..). Een ieder zal begrijpen dat dit geen optie is en bovendien daadwerkelijk zou kunnen leiden tot confrontaties in het veld!

Nee, er had vooraf een FFW inventarisatie moeten worden gedaan en eerst dan kan er een afweging worden gemaakt hoe en waar langs het pad het beste aan te leggen. En als iemand dat hoort te weten, is het de Bosgroep die (m.i. volstrekt ten onrechte, gelet alleen al op een bij Menork beschikbare lijst van geconstateerde misstanden bij werkzaamheden in de Opsterlandse bossen die over de afgelopen jaren de 150 heeft gepasseerd en dat ook nog slechts het topje van de ijsberg omvat) beschikt over het FSC houtkeurmerk.

De reactie van de gemeente “dat er niks illegaals aan het pad is” is ook zorgelijk.
In de wetenschap dat de voor deze ruimtelijke ingreep benodigde FFW-rapporten ontbreken, de bestemmingsplanregels te wensen overlaten en – waar ik diezelfde dinsdag nog achter moest komen – dat ook de buurgemeente Smallingerland heeft verzuimd om een (daar zeker wel!) benodigde aanlegvergunning tijdig te verlenen, had de gemeentelijke reactie aan de pers minimaal enige nuancering verdiend.

 

Reigerbosch Boornbergum (Smallingerland)
Mij was ondertussen ter ore gekomen dat de nieuwe route ook door het Reigerbosch langs de A7 is getrokken.
In dit bos zit, zoals de naam al doet vermoeden, sinds jaar en dag een reigerkolonie. Ondanks het lawaai van de langsrazende auto’s een begrijpelijke plek. Ook dit bos ligt er wat geïsoleerd bij en is niet in trek bij de doorsnee toerist. Dus een tamelijk rustige plek waar de reigers tamelijk ongestoord kunnen broeden.
Het leek me goed om ook daar even te kijken wat daar was gebeurd. Jawel, ook door dit bosje ligt een compleet nieuw pad dat mij ook keurig langs de nesten voerde. Blauwe reigers zijn heel vroege broeders, de meeste nesten zijn nu al weer volop bezet. Bij mijn aanwezigheid vlogen ook nagenoeg alle reigers van de nesten, duidelijk gevoelig voor verstoring vanaf het pad (dat natuurlijk ook nieuw is). Maar die verstoringgevoeligheid werd al helemaal duidelijk toen er ineens twee crossmotoren opdoken die ook maar even dankbaar gebruik maakten van het uitdagende pad. Ik realiseerde me vanaf dat moment dat de nieuwe paden natuurlijk ook aantrekkingskracht hebben op crossbrommers en mensen met honden die ook wel es ergens anders willen scharrelen. Heel begrijpelijk allemaal maar vanzelfsprekend minder leuk voor andere organismen als de mens die in deze bossen zijn gehuisvest.
Dinsdag 24 februari heb ik bij de gemeente Smallingerland geïnformeerd of er in deze gemeente voor het pad ook een aanleg/omgevingsvergunning is verleend. Mij werd meegedeeld dat er recent een aanvraag was ingediend doch dat de vergunning (nog) niet is verleend. De aanvraag bleek ook te zijn voorzien van een weinig gedetailleerde schets van de beoogde route.
Het Reigerbosch heeft de bestemming ”Natuur”. Op grond van de planregels is er voor de aanleg van het pad maar ook voor het kappen van bomen een aanlegvergunning nodig. Op basis van mijn opmerking dat er voor dit pad geen FFW rapportages bekend zijn, is mij serieus meegedeeld dat dit gegeven van invloed kan zijn bij de beoordeling van de aanvraag.
In elk geval een veel bevredigender gesprek dan bij de eigen gemeente Opsterland maar natuurlijk zorgwekkend dat Bosgroep, terreineigenaren en gemeenten de juridisch benodigde documenten eigenlijk volledig over het hoofd zien en nu doen voorkomen dat een Vogelwachter op de valreep, pal voor een gepland openingsfeestje in mei, “nog van alles uit de kast wil halen om een pad dat hij niet wil nu te gaan dwarsbomen”.

 

Advies
Vandaar mijn logische advies aan alle betrokken partijen om, nu het broedseizoen is gestart, de werkzaamheden op te schorten en samen om de tafel te gaan hoe we alles (juridisch) zo snel mogelijk weer op de rails krijgen met een correcte belangenafweging voor mens en dier!

Willem Bil, 25 februari 2015.

 

NB:

VRS Menork is geen actiegroep of instelling die zaken juridisch aan de kaak stelt. Deze kwestie komt binnen de groep aan de orde omdat Willem en Wender ten behoeve van een onderzoeksproject van Menork roofvogelnesten inventariseren in de bossen van Beetsterzwaag, Hemrik en Lippenhuizen. Als betrokken vogelwachters hebben zij bij de betrokken instanties aan de bel getrokken en slechts gevraagd om documenten die de aanleg van het mountainpad in of nabij nesten kunnen rechtvaardigen.