Doel
Doel van het project is om vanaf 2016 het als “RAS project” geregistreerde project, conform de hiervoor geldende landelijke richtlijn, gestructureerd op te pakken. Aanleiding daarvoor is vooral ook het feit dat er in het voorjaar van 2016 vanwege Menork een drietal structurele broedlocaties (opnieuw) geschikt is gemaakt voor een kolonie Oeverzwaluwen. Rode draad bij een zogenoemd RAS project is om jaarlijks te meten hoeveel (plaatstrouwe) broedvogels de vaste nestlocaties weer opzoeken. Door een aantal keren de plek te bezoeken en zodoende ook jonge vogels te bemachtigen, kan tevens een beeld worden verkregen over het aantal jongen dat in het betreffende jaar is grootgebracht. Dit type onderzoek leent zich vooral op plekken die in potentie jaarlijks geschikt zijn om er (opnieuw) te broeden. Bij de oeverzwaluw is bekend dat er gemakkelijk uitwisseling van broedplekken plaatsvindt, zelfs gedurende één seizoen bij eventuele vervolglegsels. Zodoende is het een belangrijk gegeven dat op veel meer plekken in de regio vergelijkbaar onderzoek plaatsvindt waardoor dit soort (dispersie)gegevens onderling ook bekend worden.

Nestelgelegenheid
Uit onderzoek is bekend dat de oeverzwaluw de laatste tientallen jaren vrijwel uitsluitend gebruik maakt van zanddepots en zogenoemde kunstwanden als broedplaats. De naam van de vogel is gegeven in een tijd dat er voldoende natuurlijke steile oeverwanden langs de rivieren waren. Nu deze natuurlijke nestgelegenheden er vrijwel niet meer zijn, maken ze dankbaar gebruik van door de mens – wel dan niet bewust – gemaakte nestgelegenheid.

Dit resulteert vaak in relatief grote kolonies van soms honderden broedvogels. Bij de spontane (niet bewust door mensen gekozen) plekken gaat het meestal om zandbulten in zanddepots die echter voortdurend bestemd zijn voor exploitatie van infra structuur.

Daarentegen zijn de ‘wel bewuste’ plekken speciaal gemaakt voor kolonies zwaluwen. Het zijn als het ware collectieve ‘nestkasten’, speciaal ontworpen en aangelegd voor een bijzonder vogeltje: de oeverzwaluw, dat jaarlijks uit tropisch Afrika terugkeert om hier nestjes, van soms wel anderhalve meter diep, in een zandhelling te graven.. De kunstwanden bestaan zodoende uit een grote betonwand met daarin allemaal voorgeboorde nestgaten en onmiddellijk daarachter een grote bult zand. Het moet een steile rivieroever gelijken met daarachter een laag leemzand geschikt om er een nestgang in te graven. Een zeer effectieve manier om de oeverzwaluw nestgelegenheid te bieden.

Methode
Met behulp van een of meer mistnet(ten) wordt er in principe jaarlijks twee keer per kolonie een vangactie georganiseerd. De nestgaten worden hiervoor gedurende korte tijd afgezet met een mistnet zodat de in en uitvliegende broedvogels en hun eventuele vliegklare jongen snel gevangen kunnen worden. Alle gevangen broedvogels worden gemeten, gewogen en de cloake/broedvlekscores worden genoteerd. Ongeringde vogels worden voorzien van een ring, reeds geringde vogels worden gecontroleerd en geregistreerd. Eventuele vliegklare jonge vogels worden ook gemeten en gewogen en voorzien van een ring.

Locaties
Het (RAS)project Oeverzwaluw van Menork richt zich primair op een viertal vaste nestlocaties (kunstwanden), te weten:

• > bij de zandwinput in Nij Beets (loc. 1),
  > bij een voormalig zandwinningsmeer tussen Gorredijk en Terwispel (loc. 2),
• > nabij Rinsumageest bij het Eeltjemeer (loc. 3), en
  > nabij Leeuwarden in het dierenpark Aqua Zoo (loc. 4).

 

 

 

Loc. 1 Nij Beets Kunstwand Oeverzwaluwen, nieuw aangebracht bij zandwinput te Nij Beets door Van der Wiel Infra- en Milieu i.s.m. VRS Menork, maart 2016	Bij de al decennia aanwezige zandpwinut in Nij Beets konden de zwaluwen,  in tegenstelling tot vele jaren daarvoor, de afgelopen jaren nauwelijks tot geen onderdak vinden. Weliswaar volop vers zand daar maar het intensieve werk met grote graafmachines verhinderde voortdurend de mogelijkheid om nestholen te graven. Laat staan in alle rust eieren uit te broeden.. Van grote waarde is dan ook het feit dat de exploitant (Van der Wiel Infra- en Milieu) in maart 2016 bereid werd gevonden om ook hier een speciale permanente kunstwand neer te zetten. Menork zal er de komende jaren voor zorgen dat de wand aantrekkelijk blijft voor oeverzwaluwen en de broedvogels jaarlijks monitoren.
Loc. 2 Terwispel-Gorredijk Kunstwand Oeverzwaluw Terwispel/Gorredijk “De Waarme Hoek” opgeknapt door VRS Menork i.s.m. Geaflecht, april 2016	Bij een voormalige zandwinput bij het industrieterrein ‘Waarme Hoek” werd in 1997 een kunstwand voor oeverzwaluwen gerealiseerd. Nadat er aanvankelijk een kolonie was gehuisvest, werd deze kunstwand niet meer onderhouden met als gevolg dat de zwaluwen de laatste jaren wegbleven. Samen met Natuurverening Geaflecht te Gorredijk en met medewerking van de gemeente Opsterland (eigenaar) werd deze wand in april 2016 weer nieuw leven in geblazen. Dat ging gepaard met een flinke snoei- en kap operatie en het aanbrengen van vers zand in de nestgaten. Ook deze wand zal de komende jaren in het vizier worden gehouden.
Loc. 3 Rinsumageest Kunstwand Oeverzwaluw bij Eeltjemeer onder Rinsumageest	Al meerdere jaren is Harry de Boer op deze plek als ringer actief. Samen met de lokale vogelwacht wordt de kunstwand onderhouden en komt er zodoende jaarlijks een kolonie oeverzwaluwen tot broeden.
Loc. 4 Leeuwarden Kunstwand Oeverzwaluw in dierenpark Aqua Zoo te Leeuwarden, opgeknapt door VRS Menork, februari 2016	Tijdens de winter van 2015/2016 heeft Menork, op verzoek van de directie van het dierenpark Aqua Zoo, een daar aanwezige en in verval geraakte zwaluwenwand in ere hersteld. Na het opmaken van een adviesrapport hoe te handelen werd Menork gevraagd het werk ook zelf uit te voeren. Dat werk is verricht op 12 februari 2016. Tegelijkertijd is er de afspraak gemaakt dat Menork de aantallen gaat monitoren en gaat betrekken in het RAS onderzoek.

Lees hier de jaaroverzichten