Het is halverwege maart. Over enkele weken start het CES project, een landelijk netwerk waarbij (potentiële) broedvogels en hun jongen worden gemonitord. Om de gegeven loepzuiver te kunnen registreren, houdt Menork zich ook strikt aan de 12 perioden waarbinnen de vogels worden gevangen in de periode 13 april tot en met 13 augustus in het onderzoeksgebied De Venebuurt. Buiten deze periodes wordt niet gevangen en ook worden geen extra netten geplaatst. Op deze manier vindt er zo weinig mogelijk verstoring plaats en treedt er geen “netgewenning” op van vogels die buiten de meetperioden in een net zouden kunnen belanden.

Vaststellen leeftijd
Maar het is niet alleen de praktische aanpak die de kwaliteit van de gegevens bepaalt.
Gevangen vogels moeten worden beoordeeld op geslacht een leeftijd. Met name dat laatste aspect is niet altijd even gemakkelijk te bepalen. Doordat vogelsoorten jaarlijks verschillende ruipatronen hebben, is het van groot belang om te weten waarop gelet kan worden bij het vaststellen van de leeftijd. In het veld wordt veel van elkaar geleerd. Toch heeft dat ook zijn beperkingen want gevangen vogels, zeker gedurende de broedperiode, moeten zo snel mogelijk worden behandeld en weer in vrijheid worden gesteld. Daarom heeft Menork het plan opgevat om een theorie avond te organiseren waarbij door middel van gedetailleerd fotomateriaal doch daarnaast ook met behulp van balgen in alle rust samen kan worden gekeken naar de diverse leeftijdskenmerken.

Ruipatronen
Op vrijdagavond 15 maart zijn er zeven leden van Menork present op het Vogelringstation in Lippenhuizen. Willem verzorgt een inleiding aan de hand van de onlangs uitgekomen versie van “Handkenmerken voor Dummies”  uitgebracht door Raymond Klaassen e.a.. Een zeer bruikbare losbladige gids waarbij van elke soort op één A4 de belangrijkste kenmerken (visueel in full colour) van steeds één vogelsoort staan afgedrukt. De uitleg over de diverse ruipatronen voorafgaand aan de geprojecteerde kenmerken per soort, is evenwel cruciaal voor het kunnen begrijpen van de kleedkenmerken. Daarom wordt in de inleiding met name ook aandacht besteed aan de verschillende ruipatronen die verschillende vogelsoorten jaarlijks laten zien. Zo is er in principe het onderscheid tussen de Afrika-gangers en de soorten die veelal in Europa overwinteren. De eerste groep vervangt het gehele verenkleed tijdens te winter in Afrika terwijl de (meeste) Europese soorten dat juist doen in de zomer.  De meeste vogelsoorten ruien pas in of na de eerste winter maar er zijn er ook die al meteen na de uitgroei van het juveniele kleed beginnen met een complete veren-rui (zoals spreeuwen en mussen). De meeste soorten die in Afrika ruien tijdens de winter vervangen in de zomer in Europa ook weer een flink aantal dekveren.

‘Even tot 10 tellen’
Wanneer de rui strategie bekend is, weet de onderzoeker waar hij of zij op moet letten bij het in de hand hebben van een gevangen vogel.  Want er is vrijwel altijd een duidelijk onderscheid te maken tussen veren uit het juveniele (eerste) verenkleed en de veren die nieuw zijn na het verkrijgen van het volwassen kleed. Zeker wanneer er sprake is geweest van recente gedeeltelijke rui van dekveren is er daarom een zogenoemde ruigrens van verschillende generaties veren te zien. Maar ook als bekend is dat soorten in de zomer een volledige rui ondergaan is meteen duidelijk dat wanneer er sprake is van (systematische) handpenrui dat het een adulte vogel moet zijn. De truc “even tot 10 tellen” (heeft de gevangen vogel alle 10 handpennen tijdens de zomermaanden of ontbreken er sommige..)  kan hierbij altijd behulpzaam zijn, zo staat vanavond vast.

Onder de loep
Na een uitgebreide inleiding en samen wat oefenen met een tal voorbeelden van foto’s gemaakt over het afgelopen jaar in de Venebuurt, wordt er na de pauze gewerkt in een tweetal groepjes met behulp van een 15-tal balgen. Het zijn verzamelde vleugel en staartpennen van vogels die in de 90ter-jaren dood werden gevonden, bijvoorbeeld als raamslachtoffer.
De balgen laten een mooie variatie zien zodat er echt discussie op gang komt in de groepjes. Het laat ook zien dat het niet altijd even gemakkelijk is om snel tot de juiste conclusie te komen. Zeker in een fase waarbij er nog veel naslag moet plaatsvinden om de juiste interpretaties te kunnen doen. Daarom ook zien we allen het belang van dit soort avonden waarbij in alle rust de kleedkenmerken (letterlijk) onder loep kunnen worden genomen en waarbij we veel van elkaar kunnen opsteken.

Het is dan ook bijna voor de hand liggend dat we deze theorie vaker gaan toepassen en wellicht ook jaarlijks in maart als passende voorbereiding op een nieuw seizoen..